Kupując butelkę, często myślimy o smaku, aromacie i idealnej okazji do degustacji. Coraz częściej jednak konsumenci zadają też ważne pytania o etyczne pochodzenie produktów, w tym napojów alkoholowych. Dotyczy to również światowego rynku wina.
Romantyczny obraz winiarstwa jako sielankowej branży pasjonatów mocno rozmija się z rzeczywistością. Branża ta bywa areną poważnych nierówności społecznych. Dane są wymowne: podczas gdy w 2019 roku w Wielkiej Brytanii sprzedano ponad 20 milionów litrów wina z certyfikatem Fairtrade, na całym świecie w organizacjach tego ruchu zrzeszonych jest zaledwie 5,5 tysiąca osób.
Dlaczego tak się dzieje? Główne przyczyny to sezonowość zatrudnienia, która osłabia pozycję pracowników, oraz ogromne dysproporcje w podziale zysków między różnymi regionami.
Celem tego artykułu jest edukacja. Chcemy pokazać, że za każdą etykietą stoją ludzie. Twoje decyzje zakupowe mają realny wpływ na ich warunki życia. Wspólnie możemy dążyć do większej sprawiedliwości w tej globalnej branży.
Kluczowe wnioski
- Świadomość konsumentów dotycząca etycznej produkcji żywności rośnie i obejmuje także napoje alkoholowe.
- Rzeczywistość branży winiarskiej często odbiega od jej romantycznego wizerunku.
- Certyfikaty Fairtrade są znacznie mniej popularne wśród win niż w przypadku kawy czy bananów.
- Mimo znacznej sprzedaży, liczba winogrodników objętych systemem fair trade jest wciąż niewielka.
- Główne problemy branży to sezonowość pracy i nierówny podział zysków.
- Wybór konkretnego trunku przy zakupie może realnie wspierać sprawiedliwe warunki pracy.
- Wartość wina kryje się nie tylko w smaku, ale także w ludzkich historiach stojących za jego produkcją.
Spis treści
Wprowadzenie do etycznego winiarstwa
W świecie win istnieje coraz większa świadomość dotycząca społecznej odpowiedzialności w całym łańcuchu produkcyjnym. Konsumenci zwracają uwagę nie tylko na smak, ale także na warunki, w jakich powstaje ich ulubiony trunek.
Znaczenie sprawiedliwego handlu w kontekście winiarstwa
System sprawiedliwego handlu powstał, by zapewnić godziwe warunki pracy i wynagrodzenie dla producentów. W winiarstwie ma to szczególne znaczenie, ponieważ branża często ukrywa problemy społeczne za romantycznym wizerunkiem.
Najstarszy certyfikat tego typu funkcjonuje od wielu lat i jest rozpoznawany na całym świecie. Jego logo widnieje na około 80% artykułów konsumenckich, w tym na etykietach wielu trunków.
Historia i rozwój certyfikatów etycznych
Podstawą działania tych systemów jest Karta Zasad Sprawiedliwego Handlu. Wymaga ona efektywnej komunikacji, przejrzystości działań i legalności dokumentów.
Standardy dzielą się na ogólne i specyficzne dla poszczególnych produktów. Każde ogniwo łańcucha dostaw musi spełnić wymagania certyfikacyjne.
| Rodzaj standardu | Zakres wymagań | Podmioty objęte | Główne cele |
|---|---|---|---|
| Ogólne | Podstawowe zasady etyczne | Wszystkie ogniwa łańcucha | Godziwe warunki pracy |
| Specyficzne dla produktów | Dostosowane do branży | Producenci i przetwórcy | Optymalizacja procesów |
| Certyfikacyjne | Weryfikacja zgodności | Niezależne organizacje | Gwarancja jakości |
Prawdziwa wartość produktu kryje się w uczciwości, z jaką został wytworzony.
Niezależne organizacje monitorują przestrzeganie standardów. Dzięki temu konsumenci mają pewność, że producenci otrzymują godziwe wynagrodzenie za swoją pracę.
Problemy etyczne i społeczne w branży winiarskiej
Pod pięknymi etykietami cennych trunków często kryją się mroczne tajemnice przemysłu winiarskiego. Kontrast między ekologicznym wizerunkiem a nieetycznymi praktykami doskonale ilustruje sprawa Valentiny Passalacquy.
Naruszenia praw pracowniczych i wyzysk
Ojciec tej biodynamicznej producentki z Apulii został oskarżony o nielegalne zatrudnianie nisko opłacanych imigrantów. To przykład tzw. caporalato – systemu nowoczesnego niewolnictwa we włoskim rolnictwie.
Pośrednicy dostarczają nielegalną siłę roboczą farmerom w zamian za połowę dniówki pracowników. Statystyki są szokujące: 25% osób zatrudnionych w Europie na roli pracuje na czarno.
W niektórych krajach odsetek ten wynosi aż 60%, a w Apulii sięga 70%. Po Arabskiej Wiośnie z 2011 roku do Włoch przybyły tysiące imigrantów bez dokumentów.
Warunki pracy bywają dramatyczne: brak świadczeń socjalnych, niewolnicze zakwaterowanie, dyskryminacja. Problem nie dotyczy tylko Włoch – w zeszłym roku trzy firmy stanęły przed sądem w Reims za wykorzystywanie migrantów.
Robotnicy byli stłoczeni po 15-20 osób w pokojach, pracowali ponad 12 godzin dziennie. Producenci często zaprzeczają wiedzy o nieetycznych praktykach podwykonawców.
To pozwala im unikać odpowiedzialności prawnej. Takie sytuacje pokazują ciemną stronę globalnego rynku napojów alkoholowych.
Fair trade wino – jak dokonać świadomego wyboru
Przed zakupem kolejnej butelki warto zastanowić się, jakie wartości wspieramy swoim wyborem. Świadomy konsument ma dziś realny wpływ na warunki pracy w branży.
Kluczowe kryteria i certyfikaty
Wybierając etyczne produkty, zwracaj uwagę na kilka ważnych elementów. Obecność odpowiedniego znaku to podstawa.
Sprawdź także informacje o pochodzeniu surowców. Przejrzystość całego łańcucha dostaw ma kluczowe znaczenie.
Różne systemy certyfikacji oferują różne standardy. Poniższa tabela pomoże je porównać:
| Nazwa certyfikatu | Główne założenia | Grupa docelowa | Dodatkowe wymagania |
|---|---|---|---|
| Ecocert Fair Trade | Połączenie etyki z ekologią | Wszystkie przedsiębiorstwa | Standardy organiczne |
| Bio Partenaire | Uczciwość w ekologicznej produkcji | Sklepy z produktami bio | Certyfikat ekologiczny |
| Naturland Fair | Trzy filary sprawiedliwości | Rolnicy i przetwórcy | Zrównoważony rozwój |
| Small Producers’ Symbol | Wsparcie małych wytwórców | Producenci z Ameryki Łacińskiej | Lokalne społeczności |
Porównanie ofert na rynku
Na polskim rynku dostępność etycznych trunków systematycznie rośnie. Można je znaleźć w specjalistycznych sklepach.
Ceny takich produktów są zazwyczaj wyższe. Wynika to z godziwego wynagrodzenia dla pracowników.
Wartość przekłada się na realne wsparcie dla producentów. Każda butelka to wyraz solidarności.
Globalne wyzwania i przykłady z rynków międzynarodowych
Globalny rynek wina odsłania głębokie nierówności w różnych zakątkach świata. Tradycyjne regiony winiarskie często zmagają się z historycznymi problemami, które wpływają na współczesne warunki pracy.
Praktyki wyzysku w tradycyjnych regionach winiarskich
W Chile upadek wielu spółdzielni w czasach Pinocheta pozostawił trwałe ślady. Wielu winogrodników do dziś żyje na granicy ubóstwa, mimo globalnej popularności chilijskich trunków.
Republika Południowej Afryki to kraj szczególnie kojarzony z wyzyskiem w tej branży. Scheda po apartheidzie stworzyła ogromne rozwarstwienie społeczne i paternalistyczne stosunki pracy.
Według Centrum Badań nad Międzynarodowymi Korporacjami, wino luzem stanowi aż 60% eksportu z RPA. Trafia ono na najniższe półki supermarketów w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Holandii.
W sektorze winiarskim RPA płace bywają niższe od minimalnej. Wielu pracowników jest uzależnionych od pracodawców – tylko u nich znajdują dach nad głową.
Dodatkowe problemy to niebezpieczne stosowanie pestycydów i nieufność wobec związków zawodowych. Endemiczny problem alkoholizmu wśród pracowników pogłębia trudną sytuację.
W pierwszym etapie pandemii COVID-19 w branży winiarskiej RPA pracę straciło 100 tysięcy ludzi. Lockdowny i czasowa prohibicja pozostawiły pracowników bez wsparcia.
Mimo tych wyzwań, na RPA przypada 2/3 sprzedaży trunków z certyfikatem sprawiedliwego handlu. Rynek rozwija się właśnie tam, gdzie jest najbardziej potrzebny.
Nowoczesne technologie i zrównoważona produkcja w winiarstwie
Innowacje technologiczne otwierają nowe możliwości dla ekologicznej produkcji win. Hiszpańska firma Bodegas Torres postawiła sobie ambitny cel – do 2020 roku ograniczyć emisję CO2 o 30% w porównaniu z 2008 roku.
Innowacyjne metody ograniczania emisji CO2
Miguel Torres, właściciel firmy, podkreśla zmieniające się oczekiwania klientów. „Konsumenci chcą nie tylko dobrego wina, lecz także chcą wiedzieć, jak to wino jest robione” – mówi.
Winnice wykorzystują panele słoneczne, fotowoltaiczne i spalanie biomasy. Te technologie minimalizują ślad węglowy produktów.
Ekologiczne rozwiązania w gospodarstwach winiarskich
Duża część upraw ma charakter organiczny. Nie stosuje się sztucznych nawozów ani chemicznych środków ochrony roślin.
Zamiast tego wykorzystuje się płodozmian i naturalnych wrogów szkodników. Dzika roślinność między rzędami winorośli wspiera bioróżnorodność.
Certyfikowani producenci oceniają wpływ na środowisko. Tworzą plany minimalizacji poprzez ograniczanie chemii i zakaz GMO.
Projekty oszczędzania energii obejmują wymianę oświetlenia na LED. Budowa podziemnych magazynów wykorzystuje naturalną termoregulację.
Lżejsze szklane butelki redukują zużycie materiałów. Ponad 99% odpadów trafia do recyklingu, co zamyka obieg w łańcuchu dostaw.
Takie holistyczne podejście służy ochrony środowiska. Jednocześnie odpowiada na oczekiwania świadomych konsumentów dotyczące produktów.
Wniosek
Cena butelki wina często ukrywa prawdziwe koszty społeczne związane z jego produkcją. Za niską kwotą w supermarkecie kryją się wyzysk pracowników i ogromne dysproporcje w podziale zysków. Dziesiątki tysięcy ludzi pracuje w trudnych warunkach za minimalne wynagrodzenie.
Jako konsumenci mamy realny wpływ na zmianę tej sytuacji. Wybierając produkty z oznaczeniami fair trade, wspieramy godne warunki pracy. Różne organizacji oferują certyfikaty potwierdzające etyczną produkcję, choć stanowią one wciąż mały procent ryneku.
W ostatnich latach rośnie świadomość kupujących. Każdy świadomy wybór przy półce sklepowej to krok w kierunku sprawiedliwości. Wspólnie możemy tworzyć lepszy rynek napojów alkoholowych. Działania organizacji promujących fair trade dają nadzieję na stopniową poprawę warunków w branży.
